فلسفه زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنها چیست؟

فلسفه زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنها چیست؟

کیفیت زیارت قبور اموات

یکی از اموری که تاکید فراوان بر آن شده زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنهاست، چنانچه ارواح مردگان با اهل دنیا ارتباط دارند و به دیدار و ملاقات بازماندگان خود می آیند و از اعمال خوب و بد آنها خوشحال و یا ناراحت میشوند. مستحب است زنده ها هم به زیارت مردگان بروند و نباید مرده ها را فراموش کنند. زیرا ارواح مردگان از زیارت زندگان، خوشحال و از دعا و استغفار آنان بهره مند و از زیارت نکردن آنها ناراحت میشوند.

در این زمینه روایات بسیاری وارد شده که به برخی از آنها اشاره می گردد:

۱ – انس اموات با زندگان

جَمِيلِ بْنِ دَرَاجِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ فِي زِيَارَةِ الْقُبُورِ قَالَ: إِنَّهُمْ يَأْنَسُونَ بِكُمْ فَإِذَا غِيْتُمْ عَنْهُمُ اسْتَوْحَشُوا. جميل بن دراج از امام صادق الله درباره زیارت اهل قبور نقل کرده است که آن حضرت فرمود اموات با شما در وقت زیارت قبرستان انس می گیرند؛ اما هنگامی که برگشتید و از آنان غایب شديد، وحشت می کنند.

فلسفه زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنها چیست؟

۲ – تخفیف در عذاب

عمر بن یزید نقل :گوید به امام صادق عاله عرض کردم: يُصَلَّى عَن الْمَيِّتِ فَقَالَ: نَعَمْ، حَتَّى إِنَّهُ لَيَكُونُ فِي ضِيقٍ فَيُوَسِّعُ اللهُ عَلَيْهِ ذَلِكَ الضَّيق، ثُمَّ يُؤْتَى فَيُقَالُ لَهُ خُفِّفَ عَنْكَ هَذَا الضَّيِّقُ بِصَلَاةِ فَلَانٍ أَخِيكَ عَنْكَ، قَالَ: فَقُلْتُ لَهُ: فَأَشْرِكُ بَيْنَ رَجُلَيْنِ فِي رَكْعَتَيْنِ قَالَ: نَعَمْ فَقَالَ الله: إِنَّ الْمَيِّتَ لَيَفْرَحُ بِالتَّرَحُمِ عَلَيْهِ وَالاسْتِغْفَارِ لَهُ كَمَا يَفْرَحُ الْحَيُّ بِالْهَدِيَّةِ تُهْدَى إِلَيْهِ.

از طرف میت نماز خوانده میشود؟ فرمود: آری، زمانیکه میت در مضیقه و تنگی قرار میگیرد خداوند آن تنگی را به وسعت تبدیل میکند. بعد به او گفته میشود سبک شدن و تخفیف این ضیق و گرفتاری به جهت نمازی بود که فلان برادر تو از جانب تو انجام داد. راوی می گوید میشود دو رکعت نماز برای دو میت خواند؟ حضرت فرمود بلی، سپس فرمود همان گونه که زنده ها با دادن هدیه شاد میشوند، اهل قبرستان و برزخیان با ترحم و استغفار که نسبت به آنان میشود شاد می گردند.

زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنها

فلسفه زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنها چیست؟

۳ – آگاه شدن از زیارت کنندگان

محمد بن مسلم میگوید به حضرت صادق الثاله عرض کردم: نَزُورُ الْمَوْتَى؟ فَقَالَ: نَعَمْ قُلْتُ: فَيَعْلَمُونَ بِنَا إِذَا أَتَيْنَاهُمْ؟ قَالَ: اي والله ! لَيَعْلَمُونَ بِكُمْ وَيَفْرَحُونَ بِكُمْ وَيَسْتَأْنِسُونَ إِلَيْكُمْ. قَالَ قُلْتُ: فَأَيُّ شَيْءٍ نَقُولُ إِذَا أَتَيْنَاهُمْ؟ قَالَ: قُلِ «اللَّهُمَّ جَافِ الْأَرْضِ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَصَاعِدْ إِلَيْكَ أَرْوَاحَهُمْ وَلَقِّهِمْ مِنْكَ رِضْوَاناً وَأَسْكِنْ إِلَيْهِمْ مِنْ رَحْمَتِكَ مَا تَصِلُ بهِ وَحْدَتَهُمْ وَتُونَسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَإِذَا كُنْتَ بَيْنَ الْقُبُورِ فَاقْرَأ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِحْدَى عَشْرَةَ مَرَّةً وَأَهْدِ ذَلِكَ لَهُمْ فَقَدْ رُوِيَ أَنَّ اللَّهَ يُثِيبُهُ عَلَى عَدَدِ الْأَمْوَاتِ.

آیا به زیارت مرده ها برویم؟ فرمود: آری، عرض کردم آیا آنها از رفتن ما به سوی قبرهایشان مطلع می شوند؟ فرمود: به خدا سوگند آری از آمدن شما بر سر قبرهایشان خبردار میشوند و از دیدنتان خوشحال میگردند و با شما انس می گیرند. عرض کردم: وقتی سر قبرشان رفتیم آنان را چگونه زیارت کنیم و چه بگوییم؟ فرمود: بگو: «خدایا زمین را از اطراف پهلوهای آنان بگستران ارواح آنان را به سوی خود بالا بر مقام رضوان و خشنودی خود را آنان برسان، و از رحمت خود در آستانهٔ آنها فرود آور که به واسطه آن تنهائیشان به جمعیت و وحشتشان به انس تبدیل شود.

به درستی که تو بر هر کاری توانایی چون در بین قبرها هستی یازده مرتبه سوره «قُل هُوَ الله» را قرائت کن و ثوابش را به روح آنان هدیه نما. زیرا کسی که این عمل را به جای آورد خداوند به عدد همه مردگان ثواب و پاداش به او عنایت فرماید.

فلسفه زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنها چیست؟

۴ ـ آمرزش اهل قبر

حضرت امام رضاء الله فرمود: مَا مِنْ عَبْدِ زَارَ قَبْرَ مُؤْمِنٍ فَقَرَأَ عِنْدَهُ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ سَبْعَ مَرَاتِ إِلَّا غَفَرَ اللهُ لَهُ وَلِصَاحِبِ الْقَبْرِ.

و هیچ بنده مؤمن نیست که قبر برادر مؤمن خود را زیارت کند نزد او هفت مرتبه سوره قدر را بخواند مگر آنکه خداوند او و صاحب قبر را می آمرزد.

۵ – حاجت خواستن از قبر پدر و مادر

امير المؤمنين الله طبق روایتی می فرماید: زُورُوا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهُمْ يَفْرَحُونَ بِزِيَارَتِكُمْ وَلْيَطْلُبْ أَحَدُكُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرٍ أَبِيهِ وَعِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا يَدْعُو لَهُمَا.

مردگان خود را زیارت کنید چرا که به زیارت شما شادمان میشوند و حاجت خود را در نزد قبر پدر و مادر خود بخواهید.

۶ – زیارت ائمه عالی قبور مردگان

در روایت وارد شده است که پیامبر اسلام و ائمه معصومين علي هر شب پنج شنبه با جمعی از مردم در قبرستان بقیع و وادی السلام به زیارت مردگان می رفتند و برای اموات دعا و طلب آمرزش می نمودند. در روایتی وارد شده است که حضرت زهرا روزهای شنبه به زیارت قبور شهدا می رفته اند. چنانکه یونس از امام صادق الله روایت می کند که فرمود: إِنَّ فَاطِمَةَ كَانَتْ تَأْتِي قُبُورَ الشُّهَدَاءِ فِي كُلِّ غَدَاةِ سَبْتِ فَتَأْتِي قَبْرَ حَمْزَةَ وَ تَتَرَحَمُ عَلَيْهِ وَ تَسْتَغْفِرُ لَهُ.

حضرت فاطمه زهرا همیشه صبح روزهای شنبه به زیارت قبور شهدا می رفتند. پس نزد قبر حضرت حمزه رفته و برای او طلب رحمت و مغفرت می کردند. در روایت دیگر صفوان بن یحیی می گوید: به امام کاظم الله عرض کردم: آیا میت سلام و دعای شخص را در نزد قبرش می شنود؟

فرمود: بله، آیا مردگان کفّار میشنوند و مؤمنان نمیشنوند؟! (البته ما این روایت را به صورت اختصار نقل نمودیم. شاید مقصود از فرمایش حضرت الشالا که فرمود: «مردگان کفار می شنوند»، همان کافرانی باشد که پیامبر اکرم پس از کشتن و به چاه انداختن آنان در جنگ بدر به آنها خطاب نمود: «آنچه را که پروردگارم به من وعده داده بود، به حقیقت دریافت نمودم.» بعد فرمود: «آنان میشنوند، همان گونه که شما میشنوید.»

فلسفه زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنها چیست؟

۷ – اموات میفهمند که عمل از کیست

ارواح اموات، اثرات خیرات و صدقاتی که برایشان فرستاده میشود در عالم برزخ میبینند و از آن بهره مند می شوند، مناسب است بدانیم آیا اموات میفهمند این عمل خیری که فرستاده شده از چه کسی است یا فقط بهره عمل را می فهمند؟

در این مورد اخبار و احادیث زیادی از ائمه عالی رسیده که اشاره ای به آن میکنیم مرحوم علامه مجلسی در بحارالانوار، مرحوم صدوق در من لايحضر الفقيه مرحوم شیخ حر عاملی در وسائل الشيعه و مرحوم محدث قمی در سفینه البحار آورده اند: قال ابو عبد الله الله اذا تصدق الرجل بنية الميت، امر الله جبرئيل ان يحمل الى قبره سبعين الف ملك، في يد كل ملك طبق فيحملون الى قبره و يقولون السلام عليك يا ولي الله، هذه هدیه فلان بن فلان اليك …

امام صادق الله فرمود: وقتی کسی به نیابت مرده ای عمل خیری انجام دهد خداوند به جبرئیل دستور میدهد: بوسیله هفتاد هزار ملک ثواب آن را به قبر آن مرده ببرند وقتی ملائکه بر او وارد می شوند می گویند: سلام بر تو باد ای دوست خدا، اینها هدیه ای است که فلان شخص برای تو فرستاده.

فلسفه زیارت اهل قبور و خواندن آیاتی چند از قرآن کریم بر بالای قبر آنها چیست؟

۸. پذیرایی از زائرین

زیارت اهل قبور برای زندگان فایده نبوده و علاوه بر دعای آنها برای زائرین خود گاهی اوقات اگر مصلحت باشد از آنها پذیرائی هم می کنند. چنانکه داستان شیخ بهائی معروف است چونکه اهل قبور خوشحال شده و از میهمانان خود پذیرایی کرده اند در اینجا داستان یکی از علما که ابتدا به زیارت اهل قبور معتقد نبود و بعدا معتقد شده بود را نقل میکنیم.

مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد جواد انصاری همدانی فرموده اند من سابقا به زیارت قبر غیر پیامبر و امام نمیرفتم و به آن کار معتقد نبودم؛ زیرا تصور میکردم که فقط از قبور ائمه هدی و معصومین علی که به مقام قرب و طهارت مطلقه رسیده اند، گشایش حاصل میشود و انسان به حاجات خود میرسد و فقط کنند و زائرین خود را مورد لطف و توجه قرار آنها اطلاع پیدا میدهند و از قبور غیر معصوم و مقربین اثری مترتب نیست و کاری از دست آنها ساخته نمی باشد.

تا در سفری که برای اولین بار به همراه جمعی از علما و شاگردان روحانی خود به عتبات عالیات به جهت زیارت مشرف شدیم. در ایام اقامتمان در کاظمین روزی برای تماشای بنای ایوان شکسته مدائن از بغداد به سوی آنجا رهسپار شدیم. پس از تماشای شهر و ایوان معروف و طاق کسری، و پس از به جای آوردن دو رکعت نماز که مستحب است در ایوان خوانده شود، به سمت قبر سلمان فارسی و حذیفه یمانی که در کنار آن قرار دارد به راه افتادیم.

در کنار قبر سلمان نه به جهت زیارت بلکه برای رفع خستگی و استراحت، با دوستان و رفقا نشسته بودیم، ناگهان سلمان خود را به صورت واقعیش نشان داد و به حقیقت خود تجلی نمود و از همه ما پذیرایی کرد. چنان روح او لطیف و صاف و بدون ذره ای از کدورت بود که ما را در عالمی از لطف و محبت و صفا فرو برد. چنان در فضای وسیع و لطیف و بدون مانع از عالم معنی ما را داخل کرد که بدون شک مانند فضای بهشت پر از لطف و صفا بود.

آیت الله شیخ محمد جواد میگوید من از این که به جهت زیارت در کنار قبر او نیامده بودم شرمنده شدم و خجالت کشیدم! سپس به زیارت قبر او پرداختم. از آن زمان من نیز به زیارت قبور غیر ائمه طاهرین عالی از قبیل قبور علما و صلحا و مقربان و اولیاء خدا میروم و از آنان مدد میگیرم. حتی به زیارت قبور مؤمنان، و مردم عادی در قبرستان ها میروم و به شاگردان خود هم سفارش کرده ام که از این فیض الهی محروم نمانند.

منبع: کتاب عالم قبر، راز بزرگ، جابر رضوانی، نشر تهران: کتابسرای عادل، 1392.