آشنایی با معانی و مفهوم جملات نماز
مفهوم جملات نماز
شیرینی نماز به فهمیدن معنی آن است. همانطور که لذت بردن از غذا به فهمیدن مزه ی غذاست. به همین دلیل در قرآن کریم در آیه شریفه سوره مبارکه نساء مسلمانان را از نماز خواندنی که با درک معنی نماز همراه نباشد نهی میکند. از این رو آموزش معنی نماز از کلیدی ترین و مهمترین آموزه هایی است که یک مسلمان فرا می گیرد.
این مجموعه با استفاده از منابع معتبر نظير تفسير الميزان لغتنامه قرآن کریم (سلام) معنی کاملتر و در نتیجه شیرینتری از نماز ضمن رعایت اختصار ارائه گردیده است.
(۱) الله أكبر
هرچه از خوبیهای الله بگوییم باز هم گفته ایم و او از هر توصیفی که درباره اش شود بزرگتر است از جمله هر چه در این نمازم دربارۀ او خواهم گفت. الله کسی که همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست و از این رو واله و عاشقش میشوند و او را معبود خود قرار می دهند.
اکبر بزرگتر
بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحيم
بِسْمِ با کمک گرفتن از نام الله که با همگان همیشه و بی اندازه مهربان است شروع میکنم
بسم به نام با یاری جستن از اسم
الله کسی که همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست و از این رو واله و عاشقش میشوند و او را معبود خود قرار می دهند الرحمن آن کس که مهربانیش همیشگی و شامل همه است – همیشه رحم کننده – همیشه مهربان رحمان) صفت مشبهه از رحم است رحمان صورتی از رحمت و مهربانی پروردگار است که شامل همه مخلوقاتش میشود و این صفت خاص پروردگار است و نامیدن دیگران به آن صحیح نیست کاربرد وزن فعلان در آیات قرآن مبالغه ای را نشان میدهد که در وزن فعیل دیده نمیشود مبالغه ای که خاص پروردگار متعال است الرحيم بسیار رحم کننده – بی اندازه مهربان – همیشه رحم کننده – همیشه مهربان آن کس که مهربانیش همیشگی است رحیم هم صفت مشبهه است و هم صیغه مبالغه یعنی هم دائمی بودن و دیرپایی صفت را میرساند و هم بسیاری آن را
(۳) الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
همه ستایشها برای الله پرورش دهنده جهانها و جهانیان است از هر خوبی تعریف کنند در واقع پروردگار را ستوده اند چون خوبیهای همگان از اوست
الحمد همه ستایشها و برشمردن خوبیها
:الله برای الله الله کسی که چون همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست واله و عاشقش میشوند و او را معبود و اله خود قرار میدهند
رب پروردگار – پرورش دهنده – مالک مدیر کلمه رب به معنای مالک مدبّر یا صاحبی که امور مربوط به آن چه دارد را در جهت رشد و کمال او تدبیر میکند و به پیش می برد می باشد
العالمین جهانیان – همه ی جهانها
الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
همهٔ) ستایشها مخصوص اوست (که با همگان همیشه و بی اندازه مهربان است
:الرحمن آن کس که مهربانیش همیشگی و شامل همه است – همیشه رحم کننده – همیشه مهربان رحمان صفت مشبهه از رحم است رحمان صورتی از رحمت و مهربانی پروردگار است که شامل همه مخلوقاتش میشود و این صفت خاص پروردگار است و نامیدن دیگران به آن صحیح نیست کاربرد وزن فعلان در آیات قرآن مبالغه ای را نشان میدهد که در وزن فعیل دیده نمیشود امبالغه ای که خاص پروردگار متعال است
الرحیم بسیار رحم کننده – بی اندازه مهربان – همیشه رحم کننده – همیشه مهربان آن کس که مهربانیش همیشگی است رحیم هم صفت مشبهه است و هم صیغه مبالغه یعنی هم دائمی بودن و دیرپایی صفت را میرساند و هم بسیاری آن را
(۵)مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ
همه ستایشها مخصوص اوست (که صاحب روز جزایی است که فقط دینداری در آن روز به کار می آید.
تنها مالک و فرمانروا و صاحب اختیار روز قیامت پروردگار مهربان است و وقتی حکم تنها در دست چنین مهربانی ،است دل آرام میگیرد
مالک صاحب – مالک ملک یعنی اینکه که انسان در کار خودش و اهلش و مالش استقلال داشته باشد یوم الدین روز جزا – قیامت دین جزا و پاداش روز دین – روز جزایی که فقط دینداری در آن روز به کار می آید دین پاداش – به معنای مطلق جزا است چه در مورد کار خیر وعده) و چه در مورد کار شر وعید) -مجموع یا قسمتی از احکامی که خداوند بر انبیای خودش نازل کرده در جمله انا للهِ الدِّينُ الْخَالص ” منظور عبادت است)
(۶) إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ فقط تو را عبادت و اطاعت بندگی میکنیم و فقط از تو یاری می طلبیم
ایاک فقط تو
:نعبد میپرستیم – عبادت و اطاعت و بندگی میکنیم عبادت و پرستش یعنی اینکه رفتار انسان طوری باشد که نشان دهد مالکش کسی است که قصد عبادتش را دارد به عبارت ساده تر عبادت یعنی رفتاری که عبد و بنده بودن را نشان دهد و هر کس ی دیگری است خلاف فرمان او عمل نمی کند
نستعین با نهایت تلاشمان یاری می طلبیم
(۷) اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ
ما را به راه روشن و واضح ،مستقیم هدایت نماراه پیروی از قرآن کریم و معصومین علیهم السلام راه عبادت خالصانه پروردگار و کوتاهترین و واضح ترین راه رسیدن به او و نشانه هدایت شدن به این راه آن است که جز آنچه پروردگار برایمان خواسته نخواهیم
:اهدنا ما را هدایت کن) اصل این کلمه به معنی بازگشتن است و هدایت به معنای راهنمائی به سوی مطلوب به نرمی و لطف است صراط راه روشن و واضح از ریشه صرط” به معنای بلعیدن است و راه روشن و واضح مثل اینکه رهرو خود را بلعیده و در امجرای گلوی خویش فرو برده که دیگر نمیتواند به این سو و آن سو منحرف شود و نیز نمیگذارد که از شکمش بیرون شود مستقیم راست – مستقیم کلمه ی مستقیم به معنای هر چیزی است که بخواهد روی پای خود بایستد و بدون تکیه بر چیزی تعادلش را حفظ کند مانند انسان ایستاده ای که بر امور خود مسلط است در نتیجه چیزی مستقیم است که از حالت مطلوب خود و ذره ای دچار انحراف به چپ و راست نمی گردد پس صراط مستقیم همیشه سمت و جهتش به سمت هدف است و ذره ای منحرف انمی شود لذا کوتاهترین راه به سوی پروردگار متعال صراط مستقیم است
یک جمله از نماز (۸)
صرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيْهِمْ
ما را هدایت نما به راه کسانی که نعمتشان دادی انبیاء، صدیقین آنان که میان گفتار عملش هیچ تناقضی نیست و پای حرف راست خود می ایستند شهدا صالحین آنانکه به
اصلاح امور خود و خلق پروردگار (مشغولند
صراط راه روشن و واضح از ریشه صرط” به معنای بلعیدن است و راه روشن و واضح مثل اینکه رهرو خود را بلعیده و در مجرای گلوی خویش فرو برده که دیگر نمیتواند به این سو و آن سو منحرف شود و نیز نمیگذارد که از شکمش بیرون شود الذین کسانی که انعمت نعمت دادی نعمت دادی نعمت برای هر چیز عبارت است از چیزهایی که با طبع و سرشت آن چیز سازگار باشد پس علاوه بر نعمتهای معمولی وجود انسانهایی مانند معصومین علیهم السلام نیز میتواند برای دیگر انسانها نعمت باشد
علیهم بر آنان
(۹) الْمَغضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ
نه راه آنان که شخص مورد غضب الهی) واقع شده را بر خود حاکم و فرمانروا کرده اند در واقع دانسته و عمداً غیر از الله را می (پرستند و نه راه گمراهان گمراهانی که خیال میکنند پرستش و فرمانبری از پروردگار میکنند؟ ولی در واقع دیگری یا هوای نفس خود را می پرستند
غیر غیر به جز
مغضوب مورد غضب و خشم واقع شده عبارت غَيرِ الْمَغضُوبِ عَلَيهِمْ ” یعنی نه راه آنان که شخص مورد غضب الهی) واقع ) شده را بر خود حاکم و فرمانروا کرده اند در واقع دانسته و عمداً غیر از الله را می پرستند در اغلب ترجمه ها این عبارت نه راه آنان که بر آنها خشم گرفته شده ترجمه می.شود که صحیح نیست چون در این ترجمه ها از مغضوب که یک اسم کسی که مورد خشم واقع شده است به عنوان فعل استفاده شده است. از طرفی ترکیب الْمَغضُوبِ عَلَیهِم یک ترکیب مضاف و مضاف الیه نیست چون مضاف “آل” نمی گیرد
علیهم بر آنان
ضالین گمراهان (لا الضالین نه گمراهان
۱۰ ) قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ
اگر از تو پرسیدند: پروردگارت کیست؟”) بگو:” او “الله” است یکتا است
که امکان ندارد دومی داشته باشد.
قل بگو هو او – آن برای اشاره به غائب چه از لحاظ مکانی چه از لحاظ بزرگی و دست نیافتنی بودن قدر و منزلت مثل آيه قُلْ هُوَ اللهُ أحد” که استفاده از ضمیر “هو” برای پروردگار متعال به دلیل غائب بودنش نیست که هو معکم اینما کنتم : هر جا که باشید او با شماست بلکه به دلیل دور از دسترس عقل و تصوّر بودن قدر و منزلت عظیم اوست
الله کسی که همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست و از این رو واله و عاشقش میشوند و او را معبود خود قرار می دهند احد آن یکی که امکان ندارد دومی داشته باشد یکتا کلمه احد صفتی است که از ماده وحدت گرفته شده، همچنان که کلمه واحد نیز وصفی از این ماده است ولی بین احد و واحد فرق است “احد” آن یکی است که دومی ندارد چه در ذهن و چه در خارج ذهن یعنی عقلاً دومی برای آن متصور نیست به خلاف کلمه واحد که یا دومی دارد یا می توانست داشته باشد
(۱۱) اللهُ الصَّمَدُ
الله بی نیاز که همه برای برآورده شدن نیازشان محتاج اویند و عاقبت به او روی می آورند و چیزی به او اضافه نمیشود و هیچ کس و هیچ
چیز از او نه جدا است و نه جدا میشود
کسی که همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست و از این رو واله و عاشقش میشوند و او را معبود خود قرار می دهند نیازی که همه برای برآورده شدن نیازشان محتاج اویند و عاقبت به او روی می آورند و چیزی به او اضافه نمی شود و هیچ کس و هیچ چیز از او نه جدا است و نه جدا میشود اصل در معنای کلمه صمد قصد کردن و یا قصد کردن با اعتماد است وقتی گفته میشود : صمده” معنایش این است که فلانی قصد فلان کس با فلان چیز را کرد در حالی که بر او اعتماد کرده بود. از ا طرفی به معنای چیز توپری است که نه چیزی بتواند به آن داخل و نه چیزی از آن خارج گردد و در نتیجه نه بخورد و نه بنوشد و نه بخوابد و نه بچه بیاورد و نه از کسی متولد شود خلاصه نه چیزی به آن اضافه گردد و نه از آن کم شود به عبارت دیگر جمله لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ همان گونه که در روایت نیز آمده است. در واقع معنی کلمه “صمد” است. کلمه “صمد” معنی نزدیکی با مجموعه مرجع در اصطلاح ریاضیات دارد مجموعه مرجع به مجموعه ای گفته میشود که هیچ عضوی خارج از آن مجموعه قرار نمی گیرد و بقیه مجموعه ها نیز زیر مجموعه آن هستند.
۱۲) لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ
نه زاییده و نه می زاید فرزندی از او متولد نشده و نمی شود و چیزی از او جدا نشده و نمیشود و نه زاییده شده و نه میشود نه فرزند کسی است و نه از چیزی جدا شده است
الم یلد نه زاییده و نه میزاید نه فرزندی از او متولد شده یا چیزی از او جدا شده لم یولد نه زاییده شده و نه میشود نه فرزند کسی است یا از چیزی جدا شده است
(۱۳) وَلَمْ يَكُن لَّهُ كُفُواً أَحَدٌ
و برای او همانند و همتایی نبوده ،و نیست یکتایی است که امکان ندارد، دومی داشته باشد
لم يکن نبوده و نیست
له برای او کفوا همانند و همتا
احد آن یکی که امکان ندارد دومی داشته باشد یکتا کلمه احد صفتی است که از ماده وحدت گرفته شده همچنان که کلمه واحد نیز وصفی از این ماده است ولی بین احد و واحد فرق است “احد” آن یکی است که دومی ندارد چه در ذهن و چه در خارج ذهن یعنی عقلاً دومی برای آن متصور نیست به خلاف کلمه واحد که یا دومی دارد یا می توانست داشته باشد
یک جمله از نماز (۱۴)
سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ
پرورش دهنده ی همیشه و بی اندازه بزرگ من نه تنها هیچ عیبی ندارد بلکه
همه ی خوبیها نیز از اوست
سبحان از هر عیب و نقصی بری است – منزه است هیچ عیبی ندارد در عباراتی نظیر سبح بحمد ربک با کمک حمد پروردگارت او را تسبیح بگو منظور از تسبیح گفتن به کمک حمد این است که بوسیله ستودن پروردگارت او را از عیب و نقص ،داشتن دور بدانی مثلاً بگویی او نه نتها ناتوان نیست بلکه توانای بی نهایت است )
ربی پروردگارم – پرورش دهنده من کلمه) رب) به معنای مالک مدبر یا صاحبی که امور مربوط به آن چه دارد را در جهت رشد و د کمال او تدبیر میکند و به پیش می برد می باشد عظیم همیشه و بی اندازه بزرگ این) کلمه از عظم به معنی استخوان گرفته شده چون معیار در بزرگی جثه هر کسی درشتی استخوانهای او است آنگاه هر چیز بزرگ و درشتی را هم به عنوان استعاره عظیم خواندند و بعد از کثرت استعمال بزرگ معنای اصلی کلمه شده است
بحمده به کمک حمد و ستایش او حمد) و ستایش پروردگار با جمله ” الحمد لله معادل است و این جمله نیز به این معنی است . که از هر خوبی تعریف کنند در واقع پروردگار را ستوده اند چون خوبیهای همگان از اوست.
(۱۵) سُبْحَانَ رَبِّيَ الْأَعْلَى وَ بِحَمْدِهِ
پرورش دهنده ی من که برترین
،است نه تنها هیچ عیبی ندارد
بلکه همه ی خوبیها نیز از اوست
:سبحان از هر عیب و نقصی بری است – منزه است هیچ عیبی ندارد در) عباراتی نظیر سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّک با کمک حمد پروردگارت او را تسبیح بگو منظور از تسبیح گفتن به کمک حمد این است که بوسیله ستودن پروردگارت او را از عیب و نقص داشتن دور بدانی مثلاً بگویی او نه نتها ناتوان نیست بلکه توانای بی نهایت است )
:ربی پروردگارم – پرورش دهنده (من کلمه رب) به معنای مالک مدبّر یا صاحبی که امور مربوط به آن چه دارد را در جهت رشد و کمال او تدبیر میکند و به پیش می برد می باشد اعلی برترین – برتر
بحمده به کمک حمد و ستایش او حمد و ستایش پروردگار با جمله ” الحمد لله معادل است و این جمله نیز به این معنی است . که از هر خوبی تعریف کنند در واقع پروردگار را ستوده اند چون خوبیهای همگان از اوست
(۱۷) أَشْهَدُ أَن لَّا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ
گواهی میدهم با) نگاهی به جهان می فهمم که بی عیب و نقصی که همۀ خوبیها داشته باشد پس عاشقش گردند شایسته پرستشی مگر الله نیست
اشهد گواهی می دهم کلمه شهادت به معنای حاضر بودن در جریان و اطلاع یافتن از آن است وقتی میگوئیم من در وقوع فلان امر شاهد بودم یعنی حاضر بودم ، و در نتیجه حضورم از جریان اطلاع یافتم
آن که اینکه نیست
اله معبود کسی که بندهاش شوند شایسته ی پرستش و بی عیب و نقصی که عاشقش گردند
مگر:
:الله کسی که همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست و از این رو واله و عاشقش میشوند و او را معبود خود قرار میدهند
(۱۷) وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ
تنها ،او شریکی ندارد برای به دست آوردن چیزی یا خوشایند
،کسی نافرمانی او را نمیکنم
وحده تنها او او یکی است
لا : تیست
:شریک شریک اگر) برای به دست آوردن چیزی یا خوشایند کسی نافرمانی پروردگار را کنند در این صورت آن چیز یا آن شخص
را شریک پروردگار کرده اند
له برای او
یک جمله از نماز (۱۸)
وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَ رَسُولُه
گواهی میدهمب) نگاهی به زندگی پیامبر آیاتی از قرآن کریم که درباره اوست می فهمم که محمد بنده اوست هرگز) خلاف فرمان پروردگار عمل نکرده و فرستاده اوست
اشهد : گواهی میدهم کلمه شهادت به معنای حاضر بودن در جریان و اطلاع یافتن از آن است وقتی میگوئیم من در وقوع افلان امر شاهد بودم یعنی حاضر بودم و در نتیجه حضورم از جریان اطلاع یافتم
آن که اینکه
عبده بنده اش عبادت و پرستش یعنی اینکه رفتار انسان طوری باشد که نشان دهد مالکش کسی است که قصد عبادتش را دارد به عبارت ساده تر عبادت یعنی رفتاری که عبد و بنده بودن را نشان دهد و هر کس که بنده ی دیگری است خلاف فرمان او عمل نمی کند :ارسوله فرستاده اش پیامبرش پیغامبرش
(۱۹) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَال مُحَمَّدٍ.
ای الله برای محمّد و آل محمد خیر و نیکی بخواه
اللهم اى الله الله کسی که همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست و از این رو واله و عاشقش میشوند و او را معبود خود قرار می دهند
:اصل درود فرست – طلب خیر و نیکی کن صل از صلوة و به معنای دعا است
علی بر :محمد نام مبارک پیامبر گرامی اسلام آخرین و برترین پیامبر الهى صلى الله علیه وآله وسلّم به معنی لایق ستایش شده از ) رسول الله (صلی علیه و آله و سلّم پرسیدند چرا به نام احمد و محمد و بشیر و نذیر نامیده شدید. فرمود: اما “محمد” نامیده شدم بدین جهت که من در زمین محمود و از نظر دوست و دشمن ستوده ام و اما “أحمد ستوده (تر) نامیده شدم بدین جهت که من در آسمان احمد و ستوده تر از ستودگیم در زمینم و اما بشیر خوانده شدم به خاطر این که هر کس مرا اطاعت کند. به بهشت بشارت دارد و نذیر خوانده شدم چون پروردگار هر کسی را که نافرمانیم کند از آتش انذار کرده
ال محمد حضرت فاطمه و ائمه معصومین علیهم السلام
یک جمله از نماز (۲۰)
سُبْحَانَ الله وَالْحَمْدُ لله وَ إِلَهَ إِلَّا لا إله إلا الله والله أكبر
أَكْبَرُ
الله هیچ عیبی ندارد و همه ستایشها برای اوست پس
همه خوبیها از اوست و جز او کسی این گونه نیست بهترین توصیفی که میتوان از کسی (کرد با این موجود از این توصیف هم بزرگتر است.
سبحان از هر عیب و نقصی بری است – منزه است هیچ عیبی ندارد
الحمد همه ستایشها و برشمردن خوبیها
الله برای الله الله کسی که چون همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست واله و عاشقش میشوند و او را می پرستند اله معبود کسی که بندهاش شوند شایسته ی پرستش و بی عیب و نقصی که عاشقش گردند
اکبر بزرگتر
(۲۱) السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ
همان سلامی که سخن پروردگار همیشه د وبی اندازه مهربان است و سلامتی و ایمنی می بخشد و رحمت و برکات الهی بر تو باد ای پیامبرکه) شاهد نماز من بودی
السلام آن سلام معروف سَلامٌ قَولًا مِن رَّبِّ رَّحِیم سلامی که سخن پروردگار همیشه و بی اندازه مهربان است و سلامتی و امنیت
امی بخشد سلامتی امنیت برکاته برکاتش خیر فراوانش
یک جمله از نماز (۲۲)
السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ
همان سلامی که سخن پروردگار همیشه و بی اندازه مهربان است و سلامتی و ایمنی می بخشد به ما و بندگان صالح الله فرمانبرداران پروردگار
که به اصلاح امور خود و خلق الله مشغولند
الله کسی که چون همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست واله و عاشقش میشوند و او را می پرستند السلام آن سلام معروف از این جهت که با الف و لام معرفه شده است به استناد آیه شریفه ۵۸ از سوره مبارکه پس سَلَام قَوْلًا مِن رَّبِّ رَّحِيم، سلامی است که سخن پروردگار همیشه و بی اندازه مهربان است و سلامتی و امنیت میبخشد سلامتی، امنیت :عباد بندگان عبادت یعنی رفتاری که بنده بودن را نشان دهد و هر کس که بنده ی دیگری است خلاف فرمان او عمل نمی کند :صالحین شایستگان آنان که به اصلاح امور خود و خلق الله مشغولند
(۲۳) السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ
همان سلامی که سخن پروردگار همیشه و بی اندازه مهربان است و سلامتی و ایمنی می بخشد رحمت و برکات الهی برشما باد ائمه اطهار عليهم السلام و فرشتگانی که شاهد و ناظر نماز ما بوده اند
السلام آن سلام معروف از این جهت که با الف و لام معرفه شده است به استناد آیه شریفه ۵۸ از سوره مبارکه پس سَلَامٌ قَوْلًا مِن رَّبِّ رَّحِيم، سلامی است که سخن پروردگار همیشه و بی اندازه مهربان است و سلامتی و امنیت می بخشد) سلامتی، امنیت رحمت نوعی تاثیری درونی است که از مشاهده محرومیت محرومی که کمالی را ندارد و محتاج به رفع نقص است در دل پدید میآید و باعث میشود تا شخص رحیم وارد عمل شود و او را از محرومیت نجات داده و نقصش را رفع کند الله کسی که چون همه خوبیها را دارد و هیچ بدی در او نیست واله و عاشقش میشوند و او را می پرستند برکاته برکاتش خیر فراوانش