انسان در دنیا، با انجام یک سری اعمال، به رشد وتکامل معنوی دست پیدا می‌کند. اما سوال اینجاست آیا بعد از مرگ و در عالم برزخ هم روح به رشد معنوی خود ادامه می‌دهد یا نه؟  نوشتار تکامل معنوی روح بعد از مرگ، به پاسخ این پرسش براساس آیات و روایات می‌پرذازد. با سنگ هرات همراه باشید.

تکامل معنوی روح از دیدگاه آیات و روایات

در ادامه‌ی مطلب تکامل معنوی روح بعد از مرگ، به بررسی آیات و روایات مرتبط با تکامل روح انسان می‌پردازیم.

آیات

قرآن کریم در آیه‌ی 16 سوره‌ی لقمان می‌فرماید:«يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ في السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطيفٌ خَبير»«پسرم اگر به اندازه‌ی سنگینی دانه خردلی عمل نیک باشد و در دل سنگ یا گوشه‌ای از آسمان یا زمین پنهان گردد،خداوند آن را برای حسابرسی می‌آورد.قطعا خداوند دقیق و آگاه است.» هم‌چنین در آیات 7 و 8 سوره‌ی زلزال می‌فرماید:«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهِ * وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَه»«هرکسی به اندازه‌ی سنگینی ذره‌ای کار نیک انجام داده باشد، آن را می‌بیند و هرکسی که به اندازه‌ی سنگینی ذره‌ای کار بد کرده باشد، آن را می‌بیند.»

این آیات از روشن‌ترین آیات قرآن کریم هستند که بر مسئله‌ی تجسم اعمال دلالت دارند. طبق این آیات در روز قیامت اعمال انسان تجسم یافته و در برابر او حضور پیدا می‌کنند و همنشيني با آن‌ها مايه‌ي نشاط،رنج یا بلا مي گردد.

تکامل معنوی روح بعد از مرگ

روایات

هیچ‌یک از آیاتی که بالاتر ذکر شدند، به‌طور صریح بر تکامل روح دلالت ندارند اما در روایات آمده است که ارواح اموات از خیر، شر و باقیات‌الصالحاتی که مؤمنین برای آن‌ها انجام می‌دهند یا خودشان به جا گذاشته‌اند بهره‌مند می‌شوند. با مطالعه‌ی همزمان این دسته از روایات به همراه آیات یاد شده، به این نتیجه می‌رسیم که روح انسان در عالم برزخ و قیامت توسط باقیات‌الصالحاتی که خود در گذشته به جا گذاشته و جریان دارد یا اعمال نیکی که دیگران برای او انجام می‌دهند، از نگرانی‌ها نجات یافته و تکامل پیدا می‌کند.

این روایات را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول روایاتی هستند که اعمال دیگران را مورد توجه قرار داده‌اند و دسته دوم روایاتی هستند که درباره‌ی اعمالی که خود انسان انجام می‌دهد، سخن می‌گویند.

از روایات دسته‌ی اول

در روايتي از امام صادق در جواب سائل چنین آمده است :راوی حدیث گفت از حضرت صادق پرسيدم: مي توان به جاي مرده نماز خواند؟ حضرت فرمود: بله. سپس فرمود: ممکن است میت در نگراني و غم اعمال گذشته ي خود باشد و این عبادتي که به جاي او انجام مي‌شود جبران کمبود او را بکند و وي را از نگراني نجات دهد. در روايت ديگري در جواب هشام از امام صادق یا امام کاظم میخوانیم:«يصل الي الميت الدعاء و صدقه و الصلاة ونحو هذا قال نعم»«از امام صادق یا امام کاظم پرسیدم: دعا و صدقه و نماز به مردگان ما مي‌رسد؟ حضرت فرمودند: بله.»

از روایات دسته‌ی دوم

در روایتی آمده است که: «ست خصال ينتفع بها المؤمن من بعد موته ولد صالح يستغفر له ومصحف يقرء فيه وقليب يحفره وغرس يغرسه وصدقه ماء يجريه وسنه حسنه يؤخذ بها بعده» «شش خصلت و کار است که انسان بعد از مرگ هم می‌تواند می‌تواند از آن‌ها نفع برده و به کمال برسد.»

1)فرزند صالحی که بعد از مرگ برای شخص استغفار کند.

2) نوشته و یا کتابی که شخص دانشمند از خود به جا گذاشته است. هر گاه دیگران از آن استفاده کنند و سود و بهره ببرند مؤلف آن از او نفع مي‌برد و رشد پیدا می‌کند.

3)کسي که چاهي حفر کرده و در اختیار مردم قرار داده است، تا زمانی که جامعه و مردم از آن چاه استفاده می‌کنند، ثوابش به آن شخص در عالم قبر و برزخ مي رسد.

4)کسي که نهال و درختي را غرس نماید و بکارد، تا زمانی که مردم از آن نفع مي‌برند ثوابش به او می‌رسد.

5) کسي که قناتي را حفر کند و آب از آن جریان پیدا کند، تا زماني که مردم از آن بهره مي‌برند صاحب آن از ثوابش بهره می‌برد.

6)کسی که سنت حسنه اي را بنا نهد تا زمانی که آن سنت حسنه وجود داشته باشد و مردم به آن سنت عمل کنند، ثواب آن به بنیان‌گذار آن می‌رسد ولو از دنیا رفته باشد.

گرچه این روایت شش مورد را بیان فرموده اما باید بدانیم هر کار خیري را که انسان براي رضاي خدا انجام بدهد که براي جامعه مفید باشد، ثواب آن کار در عالم برزخ به آن شخص مي‌رسد و آن شخص در پرتو آن مي‌تواند به رشد روحي و معنوي برسد.

تکامل معنوی روح بعد از مرگ

تکامل برزخی از نگاه بوعلی‌سینا

در ادامه‌ی مطلب تکامل معنوی روح بعد از مرگ، به نگاه بوعلی‌سینا به مسئله‌ی تکامل روح می‌پرذازیم. با سنگ هرات همراه باشید.

نقل‌قولی از بوعلی‌سینا: ما نه دليلي برای اثبات تکامل برزخي داريم و نه دليلي برای نفي مطلق تکامل برزخي.

هم‌چنین در جاي ديگر فرموده است: در تحقق روح، وجود جسم شرط است اما در بقاء و تکامل روح، وجود جسم شرط نیست. یعنی روح در تکامل برزخي نيازي به جسم ندارد بدون جسم هم مي تواند تکامل پیدا کند.

تکامل برزخی از نگاه فارابی

در ادامه‌ی مطلب تکامل معنوی روح بعد از مرگ، به نگاه فارابی به مسئله‌ی تکامل روح می‌پرذازیم. با سنگ هرات همراه باشید.

فارابي مي‌گويد: روح انسان بعد از مرگ در عالم برزخ تعلق به اجرام سماوي پيدا مي کند و در پرتو این تعلق براي روح در عالم برزخ يك نحوه تكامل حاصل مي شود. سپس توضيح می‌دهد که این تعلق روح در عالم برزخ به اجرام سماوي به نحوي است که اجرام سماوي بدن حقيقي روح نمي شود تا مشکل تناسخ باطل پیش بیاید.اما بیش از این توضیح نمی‌دهد.

بوعلی‌سینا این بیان فارابی را کامل و ناب دانسته و بر آن تاکید کرده است.

سخن پایانی

تکامل گاهی به سبب کاری که شخص در دنیا انجام داده صورت می‌پذیرد و گاهی به دست دیگرات تحقق می‌یابد. در نتیجه‌ی این اعمال، روح متوفی رشد و تکامل می‌یابد.

تکامل معنوی روح بعد از مرگ

بیشتر بدانید:

https://my.clevelandclinic.org/

همچنین در سنگ هرات با موضوع “پس از مرگ چه میشود؟“بیشتر بخوانید.