در این نوشتار به موضوع سوگواری در سیره ائمه اطهار می‌پردازیم. با سنگ هرات همراه باشید.
مقدمه
در آغاز مطلب سوگواری در سیره ائمه اطهار، به بیان چکیده‌ای از زندگی برزخی می‌پردازیم. با سنگ هرات همراه باشید.
عزاداری و سوگواری از گذشته در میان ملت‌های مختلف جهان رایج بوده و بخشی از ادبیات ،فرهنگ، آداب و رسوم همه‌ی اقوام را به خود اختصاص می‌دهد. سوگواری‌ها به دلیل تنوع ادیان و باورهای مذهبی و ملی، شکل‌های متنوع و متفاوتی دارند اما اصل و حقیقت همه‌ی آنها یکی است.
سوگواری عبارت است از ابراز اندوه و غم درونی، در پی حادثه ای ناگوار یا یا از دست دادن شخصی عزیز و مهم در زندگی. حزن و اندوه که برگرفته از عاطفه انسانی و احساسات درونی‌اند، با گریه، مرثیه‌سرایی، سیاه پوشی و برپایی مجالس تعزیه و ختم ابراز می‌گردد. این موضوع از مسائل مهم اجتماعی است و اختصاص به جوامع سنتی، دینی و شرقی ندارد و حتی در جوامع غربی نیز گریه و سوگواری برای شخص متوفی امری طبیعی تلقی می‌شود.
سوگواری در سیره ائمه اطهار
سبک زندگی اهل بیت در برخورد با مصیبت‌ها
1)ابعاد فردی
در ادامه‌ی مطلب بسوگواری در سیره ائمه اطهار، با ابعاد فردی سوگواری آشنا خواهیم شد. با سنگ هرات همراه باشید.
نخستین مسئله در مواجهه با سختی‌های زندگی، واکنش شخصی افراد است که برگرفته از عواطف و احساسات آنها است. این مسئله در زندگی معصومان نیز به چشم می‌خورد. واکنش‌های ایشان در مصائب با وجود شخصی بودن موضوع، بر تعالیم اسلامی و رضایت الهی تکیه دارند. گریستن، سیاه‌پوشی، ترک زینت و برداشتن عبا از روی دوش از مهمترین رفتارهای فردی ائمه اطهار هستند.
گریستن
گریه یکی از نمادهای مهم بروز غم و اندوه در هنگام مصیبت است. بنابراین نقش مهمی در تمام عزاداری‌ها دارد. گریستن از اندوه مصیبت می‌کاهد و تحمل آن را برای انسان آسان می‌کند رسول خدا و ائمه به این امر توجه ویژه‌ای داشتند. رسول خدا در هنگام از دست دادن فرزندشان ابراهیم بسیار گریستند و این عمل را رحمت شفقت پدرانه توصیف نمودند.
ترک زینت
کنار گذاشتن زینت در سوگواری‌ها امری است که از گذشته در میان مردم مرسوم بوده است. صاحبان عزا برای نشان دادن حزن و اندوه خود، زینت را ترک می‌کردند. امامان معصوم این رسم را تأیید می‌نمودند و به آن عمل می‌کردند. امام صادق درباره سوگواری زنان امت بنی‌هاشم برای امام حسین در سوگ سید الشهدا فرمودند: هیچ زن هاشمیه‌ای به چشمانش سرمه نزد و به موهايش حنا نمالید تا این که عبیدالله‌بن‌زیاد کشته شد.
لباس پوشیدن
در متون تاریخی از السلاب و السلب، به عنوان لباسی برای عزا نام برده شده است. این نوع لباس، لباس مشکی‌ای بود که زنان هنگام مصیبت بر تن می‌کردند. همچنین این لباس شامل پارچه‌های سیاه بود که هنگام مصیبت روی سر می‌انداختند.
برداشتن عبا از دوش
از آداب پسندیده ای که همواره در سیره عزاداری ائمه اطهاروجود داشت، برداشتن عبا از روی دوش بود. معصومین برداشتن عبا توسط صاحب مصیبت را امری شایسته می‌دانستند چرا که این عمل موجب تشخیص صاحب عزا از دیگران می‌شود.
ترک کسب و کار
یکی از سنتهای رایج در جوامع اسلامی و در عصر معصومان ، ترک کسب و کار و بستن مغازه‌ها در وفات شخصیت‌های بزرگ مذهبی و علمی به ویژه امامان بود. مردم مدینه در هنگام شهادت امام حسن مجتبی، هفت روز مغازه‌های خود را تعطیل کردند. هم چنین ائمه اطهار همواره به شیعیان سفارش می کردند که در روز عاشورا، کسب و کار را رها کنند و حالت غم و عزا به خود بگیرند. چنان که امام رضا می فرمایند: هرکس کار و تلاش برای به دست آوردن خواسته‌های دنیایی را در روز عاشورا ترک کند، خدا در دنیا و آخرت حوائج او را برآورده می‌کند و هر کس روز عاشورا را روز كسب و به دست آوردن پول قرار دهد و در این روز مال دنیا ذخیره کند، خدا برکت را از او برمی‌دارد.
سوگواری در سیره ائمه اطهار
2) ابعاد اجتماعی
در ادامه‌ی مطلب بسوگواری در سیره ائمه اطهار، با ابعاد اجنماعی سوگواری آشنا خواهیم شد. با سنگ هرات همراه باشید.
ابعاد اجتماعی سوگواری مهم‌تر از جنبه‌های فردی آن است و کارکرد آن در رفع کاستی‌ها و دردهای جامعه بیشتر از جنبه‌های فردی است. شناخت دیدگاه معصومان در این باره اهمیت زیادی دارد و رعایت سنتهای اجتماعی ایشان ما را به سمت برگزاری مراسم عزاداری شایسته و دور از خرافات و بدعت‌ها رهنمون می‌سازد. از سنتهای مهم اجتماعی در این باره می‌توان به نوحه‌خوانی، تسلیت دادن به یکدیگر و حضور در تشییع جنازه اشاره کرد.
حضور در مراسم تشییع جنازه
تشییع جنازه یکی از جنبه‌های اجتماعی سوگواری است. در سخنان معصومان بر حضور در تشییع جنازه و گرفتن چهار گوشه تابوت ، نماز بر میت و دفن میت تأکید شده است و ایشان به این 4 امر مهم مبادرت می‌ورزیدند. نگاهی به سیره رسول خدام و امامان نشان دهنده اهتمام آن بزرگواران به این مسئله است. حضور در تشییع سعد بن معاذ و فاطمه بنت اسد و فرمان های معصومان در این باره، اهمیت ویژه این امر را نشان می‌دهد.
تسلیت دادن به یکدیگر
یکی از وظایف مهم اطرافیان و حتی صاحبان عزا دلداری به شخصی است که بیشترین آسیب و اندوه مصیبت را در اثر سوگواری دیده است. این دلداری باعث آرامش روح و احساس سبکی مصیبت دیده می‌شود، تأثیرات منفی شدت هیجان‌ها را کم می‌نماید و خطرات احتمالی را از فرد داغ‌دیده دور می‌کند. این امر مهم که نشان دهنده‌ی همبستگی اجتماعیمی‌باشد، جایگاه ویژه‌ای در سیره اهل بیت دارد و آنان سفارشاتی نیز در این باره داشته‌اند. برای مثال رسول اکرم پاداش کسی را که صاحب مصیبتی را تسلیت دهد، با پاداش صاحب مصیبت برابر می‌داند.
قدرشناسی از خدمات متوفی
قدرشناسی از دوستان و نزدیکان به زمان حیات آنها اختصاص ندارد. یکی از وظایف انسان‌ها در برابر اطرافیان، به ویژه درگذشتگان قدرشناسی از زحمات آنها و ارج نهادن به اقدامات آنان است که در سیره معصومان جایگاه ویژه‌ای دارد. قدرشناسی رسول خدا از زحمات حضرت خدیجه، حضرت علی و فاطمه بنت اسد از موارد و درس آموز زندگی آن حضرت است. رسول خدا همواره از خدیجه به نیکی یاد می کردند چنان که فرمودند به خدا سوگند که حق تعالی بهتر از او به من نداد. وی ایمان آورد، در حالی که مردم کافر بودند مرا تصدیق کرد و زمانی که مردم مرا تکذیب کردند، مرا با اموالش همراهی کرد.
برپایی مجلس عزا عزاداری دسته جمعی
برقراری مجلس عزاداری از دیگر سنتهای اجتماعی در سیره اهل بیت است. برپایی مجالس عزاداری برای سیدالشهدا به وسیله امامان معصوم به ویژه امام باقر، امام صادق و امام رضا نشان دهنده‌ی اهتمام معصومان به برپایی مجلس عزا و بیان فضایل اهل بیت است. دعبل خزاعی که در ایام محرم خدمت امام رضا رسیده بود، از برپایی مجلس عزایی به وسیله ایشان گزارش می‌دهد. آن حضرت با اصحاب خود در آن مجلس به سوگ نشسته بودند که با مشاهده دعبل از او درخواست می‌کند شعری در مصائب اهل بیت بخواند.
برپایی عزاداری خانوادگی یکی از مهمترین شیوه‌های عزاداری است که نقش مهمی در کاستن از ناراحتی انسان دارد. گردهمایی صاحبان عزا و نزدیکان افراد در گذشته به وفور در زندگی معصومین دیده می‌شده است.
زیارت قبور
زیارت قبور، خواندن قرآن و سوگواری در کنار آنها از سنتهای اجتماعی مستحب است که اهل بیت همواره بر انجامشان تأکید می‌کنند. به عنوان نمونه، منابع از حضور پیامبر بر مزار مادرش آمنه خبر می‌دهند. هم چنین فاطمه الا قبر عمویش حمزه را هر جمعه زیارت می‌کرد.
سوگواری در سیره ائمه اطهار
نتیجه
معصومان در عزاداری و سوگواری بر شخص متوفی، بر تعالیم اسلامی و دوری از اموری که مورد رضایت الهی نیستند توجه داشتند. رفتار ایشان در دو بعد فردی و اجتماعی قابل استناد است. ایشان در هنگام مصیبت ضمن اظهار ناراحتی و غم و اندوه، به انجام گریه، سیاه پوشی و ترک زینت که به کاهش درد و رنج افراد مصیبت می‌انجامد، می‌پرداختند.
اهل بیت در این زمینه، ضمن ترک کسب و کار، حضور در تشییع جنازه، برپایی مجلس عزا و تسلیت به صاحبان عزاء معارف الهی را تبیین می‌کردند و از نیکی‌ها و محاسن فرد در گذشته سخن می‌گفتند. پس از آن همواره به یاد آنها بودند و ضمن زیارت قبور قدردان خوبی‌های آنان نیز بودند.
بیشتر بدانید:
https://www.aparat.com/result/%D9%88%D8%AD%D8%B4%D8%AA_%D9%82%D8%A8%D8%B1
همچنین در سنگ هرات با عنوان “برزخ و حیات برزخی در قرآن”بخوانید.