رباخواری از گناهان کبیره ای که در قرآن از آن نهی شده

رباخواری از گناهان کبیره ای که در قرآن از آن نهی شده

رباخواری چیست؟

ربا در اصل گرفتن وزن جنسی زیادتر از وزن همان جنس از کسی که گرفته می باشد. مثلا مطالبه یک مثقال و یک من گندم از کسی که یک من گندم قبلاً گرفته است. فقها عموماً ربا را به ربای معاملی به معنی معامله اجناسی که با وزن و پیمانه خرید و فروش میشود و ربای قرضی به معنی زیادتر گرفتن مبلغ پول از پولی که بدهکار قرض کرده تقسیم بندی می کنند. اما دلیل حرام بودن آن را امام صادق عليه السلام اینگونه توضیح می دهند: «اگر رباخواری حلال بود مردم تجارت و کسب و کار و تولید را رها می کردند، پس خداوند رباخواری را حرام کرد تا مردم از حرام به سوی حلال و تجارت و خرید و فروش بروند، پس در میان مردم (فقط) ربا در قرض باقی ماند.

در حدیثى امام جعفر صادق اینگونه می فرمایند که: «ربا دو نوع است. یکی حلال و دیگری حرام است. ربای حلال آن است که مردی قرضی به دیگری میدهد به امید آن که قرض گیرنده هنگام پرداخت قرض خویش بر اصل قرض مقداری بیفزاید و بیشتر از آنچه قرض گرفته بوده و شرط باز پرداخت بیشتر هم نکرده بودند بپردازد، اگر قرض گیرنده مقداری بیشتر از آنچه قرض گرفته بوده به قرض دهنده بپردازد مباح است. در حالی که شرط بازپرداخت بیشتر نکرده باشند و در عوض، قرض دهنده نزد خداوند ثوابی ندارد.

نهی قرآن کریم ار رباخواری

آیات شریفه زیر در مذمت این گناه نازل شده اند: «الذين يَأْكُلُونَ الرَّبَا لا يَقُوهُونَ إِلا كَمَا يَقُومُ الذي يتخبطه الشَّيْطَانُ مِن المَس ذلِك بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا البَيْعُ مِثْل الرَّبَا وَ أَحَلَّ اللهُ البَيْعَ وَ حَرَّمَ الرَّبَا فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَ أَمْرُهُ إِلَى اللهِ وَ مَنْ عَادَ فَأُولئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ.» (البقره، ۲۷۵) کسانی که ربا می خورند، [از گور] برنمی خیزند مگر مانند برخاستن کسی که شیطان بر اثر تماس، آشفته سرش کرده است. این بدان سبب است که آنان گفتند: «داد و ستد صرفاً مانند رباست و حال آنکه خدا داد و ستد را حلال، و ربا را حرام گردانیده است. پس هر کس اندرزی از جانب پروردگارش بدو رسید و از رباخواری باز ایستاد، آنچه گذشته از آن اوست، و کارش به خدا واگذار میشود و کسانی که به رباخواری باز گردند، آنان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود.»

«يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَ يُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَ اللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كفَّارٍ أَيْيم. (البقره، ۲۷۶): خدا از [برکت] ربا می کاهد و بر صدقات می افزاید، و خداوند هیچ ناسپاس گناهکاری را دوست نمی دارد.» « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ذَرُوا مَا بَقِي مِنَ الرَّبَا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.» (البقره، (۲۷۸) «ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا پروا کنید و اگر مؤمنید، آنچه از ربا باقی مانده است واگذارید.»

رباخواری از گناهان کبیره ای که در قرآن نیز از آن نهی شده

« وَ مَا آيتُمْ مِنْ رِبًا لِيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلا يَرْبُو عِندَ اللهِ وَ مَا أَتيتُمْ مِنْ رُكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْةَ اللهِ فَأُولئِكَ هُمُ المُضْعِفُونَ» (الروم ،۳۹)، و آنچه [به قصد] ربا میدهید تا در اموال مردم سود و افزایش بردارد، نزد خدا فزونی نمی گیرد، ولی آنچه را از زکات در حالی که خشنودی خدا را خواستارید دادید، پس آنان همان فزونی یافتگانند و مضاعف میشود. همانطوریکه ملاحظه می شود، خداوند به رباخوار وعده عذاب دردناک در قیامت و ماندگاری در جهنم را داده است و در دنیا نیز مال و سودی که از این راه بدست خواهد آمد، برکت نخواهد یافت. برعکس صدقات و زکات که هم دارای برکات دنیایی و هم ثواب مضاعف در آخرت هستند.

همچنین در مورد گناه رباخواری فرمود: (گناه) یک درهم ربا نزد خداوند از هفتاد مرتبه زنا با محرم خویش در خانه خدا، بزرگتر و سنگین تر است». همچنین از باب نهی از منکر و جلوگیری از شیوع آن در جامعه فرموده است: «اگر خداوند هلاکت و نابودی قومی را بخواهد، رباخواری در آنها پیدا میشود. در جامعه اسلامی توصیه به وام قرض الحسنه شده ولی بایستی توجه داشت در شرایطی که فردی مالی را از دیگری قرض می گیرد، می تواند بدون اینکه هنگام قرض شرط نمایند، هدیه ای در هنگام پرداخت قرض به طلبکار بدهد.

رباخواری

به دلیل کلام خداوند که فرمود: نزد خدا چیزی را قرض دهنده زیاد نکند؛ ولی ربای حرام آن است که فردی به دیگری قرض میدهد و شرط می کند که بیش از آنچه قرض داده، باز پس بگیرد.» در باب ربای حلال بنا به احادیث متعدد، بین پدر و فرزند و زن و شوهر ربا حرام نیست و مسلمان نیز می تواند از کافر ربا بگیرد.

منبع: کتاب اعتقادات و تکالیف اجمالی شیعه، حبیب حسینی آذر، نشر تبریز: اختر، 1398.