کفر، شرک و نفاق از حرامات در دین

کفر، شرک و نفاق از حرامات در دین

در این مقاله از سایت سنگ هرات به موضوع کفر، شرک و نفاق از حرامات در دین می پردازیم. در سوره نساء در دو آیه جداگانه خداوند می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ مَا دون دلك لِمَنْ يَشَاءُ » مسلماً خدا این را که به او شرک ورزیده شود نمی بخشاید و غیر از آن را برای هر که بخواهد می بخشاید. یعنی گناه شرک به قدری بزرگ است که قابل بخشش نیست و بقیه گناهان هرگز به زشتی شرک نیست. ولی باید توجه داشت که شرک یعنی برای خداوند شریک قائل شدن تفاوتی با نفاق یعنی به ظاهر قبول داشتن یگانگی خداوند و در دل قبول نداشتن این موضوع نداشته و این دو نیز فرقی با کفر و الحاد نزد خداوند ندارد. “إن الله جَامِعُ المُنَافِقِينَ وَ الكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً”(النساء، ۱۴۰)، خداوند، منافقان و کافران را همگی در دوزخ گرد خواهد آورد”.

اما کفر در آیات متعدد قرآن شامل انکار خداوند به معنی الحاد، انكار معاد، قبول نداشتن پیامبران و ملائکه و آیات الله معرفی شده است. از جمله این آیه که می فرماید: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ الكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَ الكِتَابِ الذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ اليَوْمِ الآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعِيداً، (النساء، ۱۳۶)، ای کسانی که ایمان آورده اید، به خدا و پیامبر او و کتابی که بر پیامبرش فرو فرستاد و کتابهایی که قبلاً نازل کرده بگروید و هر کس به خدا و فرشتگان او و کتابها و پیامبرانش و روز بازپسین کفر ورزد، در حقیقت دچار گمراهی دور و درازی شده است».

کفر، شرک و نفاق از حرامات در دین

واقعیت این است همه اینها در یک حقیقت مشترک کند، اعتقاد به شرک با انکار توحید همراه است و نفاق جز كفر باطنی نیست و انکار رسالت پیامبران به معنی انکار محتوای رسالت است، در واقع ایمان باید مطلق باشد و اگر کسی بخشی از دین را قبول نداشته باشد، در حکم انکار همه دین است. همچنانکه در آیه شریفه زیر خداوند می فرماید: «وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ» (آل عمران (۸۵): و هر که جز اسلام، دینی دیگر جوید، هرگز از وی پذیرفته نشود، و وی در آخرت از زیانکاران است.

کفر، شرک و نفاق از حرامات در دین

روی این اصل فقهای شیعه کسی را که یکی از ضروریات دین اسلام را منکر شود که به نقص دین منجر شود، مثل انکار نماز و روزه و همچنین کسی را که با ائمه اطهار دشمنی ورزد، جزء کافران تلقی نمودند و طبق آیه شریفه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا المُشْرِكُونَ نَجَسٌ (التوبه (۲۸) و ای کسانی که ایمان آورده اید، حقیقت این است که مشرکان ناپاکند»، همه را ناپاک و نجس معرفی کرده اند. ذکر این نکته ضروری است که همچنان که ایمان مراتب و درجاتی دارد که به نسبت آن درجات و مقامات فرد تعیین می شود، شرک، نفاق و کفر نیز دارای مرتبه است که هرچقدر بیشتر باشد، شخص بیشتر سقوط کرده و در آخر به درکات جهنم نایل خواهد شد. به هر حال اصل ایمان کمترین مرتبه ای است که از انسان می پذیرند، ولی برای هر مؤمن لازم است که مراتب عالیتری از ایمان را کسب کند.

در حالت کلی کسی که به یگانگی خداوند و رسالت پیامبر اسلام شهادت دهد در جرگه مسلمانان وارد شده و ضمن کسب طهارت ظاهری، جان و مال او در اسلام دارای ارزش می شود. مثلاً حكم قصاص برای قاتل وی جاری می شود، با مسلمانان می تواند ازدواج کند، از غنائم جنگی و بیت المال مسلمین برخوردار شده و برای زندگی در جامعه مسلمانان جزیه نمی دهد و امتیازات ظاهری دیگر. اما آیات بسیاری در قرآن نازل شده است در نکوهش مسلمانانی که فقط در ظاهر مسلمان بودند و در عمل منافقانه عمل کرده و موجب بطلان ایمان خود شده اند.

مثلاً جهاد برایشان مقرر شد ولی بهانه آوردند که در آیاتی مثل این آیه بیان شده است: « وَ لِيَعْلَمَ الذِينَ نَافَقُوا وَقِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا قَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قَالُوا لَوْ تَعْلَمُ قِتَالاً لأَتَّبَعْنَاكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمَانِ يَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِمْ مَا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَ الله أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ» (آل عمران، ۱۶۷) همچنین کسانی را که دو رویی نمودند [نیز] معلوم بدارد. و به ایشان گفته شد: «بیایید در راه خدا بجنگید یا دفاع کنید.» گفتند: «اگر جنگیدن میدانستیم مسلماً از شما پیروی میکردیم. آن روز، آنان به کفر نزدیکتر بودند تا به ایمان به زبان خویش چیزی می گفتند که در دلهایشان نبود، و خدا به آنچه می نهفتند داناتر است».

کفر، شرک و نفاق

کفر، شرک و نفاق

پس ارتکاب اعمال ناشایست سبب خروج از دین شده و به ارتداد می کشاند، به عبارت دیگر اگر شخص شرک جلی نداشته باشد یعنی در ذات، صفات و افعال خداوند یا در عبادت دچار شرک نشود، با اعتقادات اشتباه یا با اعمال کارهای ناشایست که در دایره اخلاق نیز قرار می گیرد دچاتر حالت دیگری از شرک می شود که به شرک خفی مشهور است که هواپرستی و دنیا پرستی را به دنبال دارد.

در آخر ذکر این حدیث از کتاب مصباح الشريعه منسوب به امام جعفر صادق عليه السلام به درک بهتر موضوع کمک می کند: پیامبر اعظم صل الله عليه و آله وسلم فرمودند: کاری را انجام نده که در آن محتاج به عذر خواهی شوی که آن شرک خفی است. به عبارت دیگر فرد برای اینکه ایمانش کامل شود بایستی تمام واجبات اعم از اصول دین و اصول مذهب و فروعات دین را قبول داشته و عمل کند و از محرمات بایستی اجتناب کند.

چون فرد با انجام هر نافرمانی در مقابل پروردگار از اخلاص او نسبت به اطاعت پروردگار کاسته شده و مرتکب یک نوع شریک قائل شدن خفی در پرستش و تسلیم شدن در برابر معبود می شود. در صورتی که توبه نکند یا از این اعمال دست برندارد یا اعمال واجبش را انجام ندهد، کم کم روح ایمان از او جدا شده و در نهایت زمره منافقان در می آید که نزد خداوند تفاوتی با کافران و ملحدان ندارند. پس کفر تنها قبول نداشتن خداوند نیست.

کفر، شرک و نفاق از حرامات در دین

برای توضیح مطلب ذکر این حدیث در اینجا مناسب است عبید بن زراره گوید: از امام صادق عليه السلام درباره گناهان کبیره سوال کردم حضرت فرمود: گناهان کبیره چنانکه در کتاب على عليه السلام آمده است هفت گناه است: کفر به خداوند و کشتن نفس (محترم) و آزار رساندن به پدر و مادر و خوردن ربا بعد از آشنایی و آگاهی از آن و مال یتیم را به ستم خوردن و فرار از جهاد و پس از هجرت به دارالایمان دوباره به حالت اعرابی بودن بازگشتن.

حرامات در دین

عبيد بن زراره گوید: عرض کردم: آیا اینها بزرگترین گناهانند؟ حضرت فرمود: آری. عرض کردم: پس آیا یک درهم از مال یتیم را به ستم خوردن بزرگتر است یا ترک نمودن نماز؟ حضرت فرمود: ترک نمودن نماز. عرض کردم: پس چرا ترک نماز را در شمار گناهان كبيره نياوردی؟ حضرت فرمود: اولین چیزی که از گناهان كبيره برایت بر شمردم چه بود؟ عرض کردم: کفر. حضرت فرمود: به راستی کسی که بدون علت (موجهی) نماز خود را ترک کند، کافر است.

یا در حدیثی حماد از نعمان رازی روایت کرده است که از امام صادق عليه السلام شنیدم که می فرمود: کسی که زنا کند از ایمان بیرون می رود و کسی که شراب بنوشد از ایمان بیرون می رود و کسی که از روی عمد یک روز ماه رمضان را روزه خواری کند، از ایمان بیرون می رود. در جایی دیگر دروغ را عامل خراب کننده ایمان معرفی کرده اند. پس بنابراین تکذیب خداوند یا شریک قائل شدن به او یا نفاق یا قبول نداشتن اصول دین و مذهب و قبول نداشتن و عمل نکردن به فروعات دین و انجام گناهان بزرگ همه این موارد عامل بی ایمانی است و فرد بی ایمان اگر بازگشت به دایره ایمان نکند و از دنیا برود، خشم و غضب خداوند را از دنیا برای خود توشه برگرفته و جایگاهی بهتر از دوزخ نصیبش نخواهد شد و به عذاب ابدی آخرت دچار و گرفتار خواهد شد.

منبع: کتاب اعتقادات و تکالیف اجمالی شیعه، حبیب حسینی آذر، نشر تبریز: اختر، 1398.