فلسفه نماز از دیدگاه پیشوایان دینی

در این نوشتار از سنگ هرات، با فلسفه نماز از دیدگاه پیشوایان دینی آشنا می‌شویم. با ما همراه باشید.

فلسفه نماز از دیدگاه پیشوایان دینی

امامان معصوم علیهم السلام درباره فلسفه تشریع نماز و دلایل واجب بودن آن در دین مواردی را ذکر کرده اند که به برخی از آنها اشاره می شود:

1- اقرار به ربوبیت و اظهار عجز و خضوع و اعتراف

امام رضا علیه السلام در مورد علت واجب بودن نماز می فرماید: “إِنَّ عِلَهَ الصَّلَاءِ إِنَّهَا إِقْرَارٌ بِالربوبيهِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ خَلْعُ الْأَنْدَادَ وَ قِيامَ بَيْنَ يَدَيِ الْجَبَارِ جَلَّ جَلالُه بِالذُّلِ وَ الْمَسَكَنَهِ وَ الْخُصُوعِ وَالإِعْتِرافِ وَ الطَّلَبِ لِلاقالَهِ مِنْ سَالِفِ الذُّنوبِ وَ وَضْعُ الوَجْه عَلَى الْأَرْضِ كُلَّ يَومِ إِعْظَامًا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ”.

علت (وجوب) نماز این است که نماز اقرار به پروردگاری حق تعالی عزّ و جلّ و نفی شریک برای اوست و ایستادن در مقابل خداوند جبار با خواری و بیچارگی و خضوع و اعتراف و تقاضای بخشش گناهان گذشته و گذاشتن صورت بر زمین(خاک) در هر روز برای بزرگداشت و تعظیم مقام خدای عزوجل است.

فلسفه نماز از دیدگاه پیشوایان دینی

2- مداومت بر ذکر حق و فراموش نکردن او

امام رضا علیه السلام درباره فلسفه نماز می فرماید: “و أن يكون ذاكرا غَيْرَ ناسٍ وَ لا بَطَرٍ وَ يَكونُ حَاشِتها مُتَذَللا راغِبا لِلزِّيَادَهِ فِي الدِّينِ وَ الدُّنيا مَعَ مَا فِيهِ مِنَ الإِيجَابِ وَ المُداوَمِهِ عَلَى ذِكْرِ الله عَزَّ وَ جَلَّ بِاللَّيلِ وَ النَّهارِ لِلنَا يَنْسَى الْعَدِيدُ سَيدَهُ وَ مُدَبِّرَهُ وَ خَالِقَهُ فَيَبْطَرَ وَ يَطْغَى وَ يَكُونُ فِي ذِكْرِهِ لِرَبِّهِ وَ قِيَامِهِ بَينَ يَدَيْهِ زاجرا له عَنِ الْمَعاصِي وَ مَانِعَا لَهُ عَنْ أَنواعِ الْفَسَادِ.

و اینکه بنده به یاد خالق خویش باشد و غافل و سرکش نباشد و اینکه خاشع و ذلیل و جویای زیادی در دین و دنیا باشد و آنکه ذکر حق عزوجل و مداومت بر آن در شب و روز واجب است تا مبادا بنده آقای خویش و تدبیر کننده و خالقش را فراموش کند که در نتیجه آن به سرکشی و طغیان درافتد و در یاد کردن پروردگارش و ایستادن در مقابل او مانع و بازدارنده ای از انواع فساد، برای بنده باشد.

3- جلوگیری از کبر و غرور – فلسفه نماز از دیدگاه پیشوایان دینی

• امام علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید: “فَرَضَ الله الايمان تطهيرا مِنَ الشِّرْكِ وَ الصَّلاةَ تنزيها عَنِ الْكِبْرِ: خداوند ایمان را برای پاک شدن از شرک و نماز را به منظور دور کردن بندگان از کبر، واجب کرد.
• فاطمه زهرا علیهاالسلام در خطبه مشهور خود می فرماید: “فَرَضَ الله الصَّلاة تنزيها عَنِ الكبر؛ خداوند، نماز را برای پاک شدناز کبر قرار داده”.

4- سپاس گزاری از صاحب نعمت

امام سجاد علیه السلام می فرماید: “الْحَمدُ للهِ الَّذِى لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَة حَمْدِهِ عَلى ما أَبْلاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَهِ وَأَسْبَغَ عَلَيْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَهِ، لَتَصَرَّفوا فِي مِنَيْهِ فَلَمْ يَحْمَدُوهُ، وَ تَوَسَّعوا في رزقِهِ فَلَمْ يَشكروهُ، وَ لَوْ كانوا ذلِكَ لَخَرجوا مِنْ حُدودِ الإنسانِيهِ إِلَى حَدُ الْبَهِيمَهِ فَكَانُوا كَما وَصَفَ فِي مُحْكَمِ كَتَابِهِ: إِنْ هُمْ إِلَّا كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلًا”

سپاس خدایی را که اگر شناخت حمد و سپاس خویش را بر آنچه از نعمتهای پی در پی خود بر بندگان خویش عطا کرده و از نعمت های آشکاری که بر آنها گسترده است از آنها مخفی میداشت و بر این حمد گفتن آگاهشان نمی کرد. بدون شک از نعمت های او استفاده کرده و سپاس گزاری اش نمی کردند و از روزی او استفاده بسیار کرده و شکرش نمی گفتند. در این صورت قطعا از حدود انسانیت خارج و در حد حیوان بودن داخل می گشتند. چنان که در کتاب خود فرموده است: آنان مگر همانند حیواناتی بیش نیستند، بلکه این گونه افراد گمراه ترند.

فلسفه نماز

فلسفه نماز از دیدگاه قرآن کریم

بنابر به آیات قرآن نماز عبادتی است که در آغاز نبوت حضرت آدم علیه السلام از سوی خداوند بر انسان واجب شده است و تمام انبیای الهی نیز بدان عمل می کرده اند ولی چگونگی و شکل ظاهری آن دقیقا معلوم نیست. آنچه مهم است ویژگی نماز در نهی از فحشا و منکر و رساندن بنده به معراج و مقام قرب الهی است که همواره در ادیان مختلف الهی مورد توجه بوده است.

در آیات متعددی از قرآن کریم به وجود نماز در دیگر ادیان الهی اشاره شده است. نخست حدیثی از امام صادق علیه السلام در این باره نقل می شود: “أحب الأعمال إلى الله عز و جل الصلاة و هي آخر وصايا الأنبياء عليهم السلام”: محبوب ترین کارها نزد خدای عزّ و جل، نماز است و آن آخرین سفارش های پیامبران علیهم السلام است.

نماز و ادیان الهی

برخی از آیاتی که به وجود نماز در ادیان دیگر الهی دلالت دارند، به شرح ذیل است:

حضرت ابراهیم علیه السلام و نماز

قرآن در آیاتی از زبان حضرت ابراهیم علیه السلام چنین می فرماید: “ربنا إلى أشكلك من أرينى بواد غير ذي زرع عند بنك المُخامِ ربنا يقيموا الصلاة”: ای پروردگار ما من ذریه خویش را در سرزمینی غیر قابل کشت در نزد خانه حرمت یافته ات سکونت دادم تا نماز به پا دارند. “رب الجعلني مقيم الصلاو و من أراني ربنا وتقبل دعاء”: پروردگارا مرا و ذریه مرا به پا دارنده نماز قرار ده و دعای ما را بپذیر.

حضرت اسماعیل علیه السلام و نماز

قرآن یکی از ویژگی های حضرت اسماعیل علیه السلام را امر مدام به نماز ذکر می کند: ” وَاذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَ كانَ رَسُولاً نيا و كان يأمر أهله بالطلاء و الركاب”: و در کتاب (قرآن) یادآور اسماعیل را که او وفا کننده به عهد و فرستاده ای نبی (خبر رسان) بود و همیشه اهل خود را به نماز و زکات فرمان می داد.

دیدگاه پیشوایان دینی از فلسفه نماز

فلسفه نماز از دیدگاه پیشوایان دینی

حضرت اسحاق و یعقوب علیهما السلام و نماز

هنگامی که قرآن درباره حضرت اسحاق و یعقوب عليهما السلام سخن میگوید به این نکته اشاره دارد که ما (خداوند) بر آن پیامبران فعل خیر و اقامه نماز را وحی کردیم: “وَ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَ يَعْقُوبَ نَافِلَهُ وَ كُلَّا جَعَلْنَا صَالِحِينَ وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّهُ يَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَ إِقَامَ الصَّلَاءِ و إيتاء الزكام وكانوا لما عابدین” و به او اسحاق و یعقوب فرزند زاده اش را عطا کردیم و تمام آنها را نیکان قرار دادیم و آنان را ائمه ای قرار دادیم که به امر ما هدایت می کردند و بر آنها انجام اعمال خیر و بر پا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان (نیز) برای ما بندگانی عبادت کننده بودند.

حضرت شعیب علیه السلام و نماز

بنا به نص قرآن، حضرت شعیب علیه السلام نیز نماز را به قوم خویش ابلاغ کرده است: “قالُوا يَا شُعَيْبُ أَصَلاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ ما يَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِي أَمْوَالِنَا مَا نشو”. گفتند: ای شعیب آیا نمازت تو را فرمان میدهد که ما آنچه را که پدرانمان می پرستیدند ترک کنیم یا آن گونه که می خواهیم در اموالمان تصرف نماییم.

حضرت موسی علیه السلام و نماز

هنگامی که حضرت موسی علیه السلام به پیامبری برگزیده شد اولین فرمان الهی که به آن حضرت ابلاغ شد، اقامه نماز بود: “فَلَمَّا أَنَاهَا نُودِي يَا مُوسى إِنِّي أَنَا رَبَّكَ فاستمع لما يُوحى إنى أنا الله لا إله إلا أنا فالمباني و أقيم الصلاة لذكرى”. پس چون موسی نزد آن آتش آمد، ندا داده شد که ای موسی من همان پروردگار تو هستم. پس به آنچه که بر تو وحی می شود گوش فرا ده که من الله هستم و جز من خدایی نیست، پس مرا عبادت کن و نماز را برای ذکر و یاد من به پا دار.

فلسفه نماز از دیدگاه پیشوایان دینی در سایت سنگ هرات

لقمان و نماز

لقمان در مورد نماز و امر به معروف و نهی از منکر به فرزند خود، چنین سفارش می کند: “يا بنى أقم الصلاة و أمرُ بِالْمَعْرُوفِ وَاللَّهُ عَنِ الْمُنكَرِ” :ای فرزندم نماز را به پادار و امر به معروف و نهی از منکر نما.

حضرت زکريا علیه السلام و نماز

همچنین قرآن در مورد نمازگزار بودن زکریا علیه السلام می فرماید: “فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَهُ وَ هُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ. (آل عمران: ٣٩): پس فرشتگان او را ندا دادند در حالی که او در محراب به نماز ایستاده بود.

حضرت عیسی علیه السلام و نماز

هنگامی که حضرت عیسی علیه السلام طفلی در گهواره بود به مردمان خبر داد که خداوند مرا پیامبر قرار داده و به نماز سفارش کرده است. “قال إلى عبد الله آناني الكتاب وجعلنى نيا و جَعَلَى مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنتُ و أوصاني بالطلاء و الركاب” (مریم: ۳۰ و ۳۱) (عیسی) گفت: من بنده خدا هستم (او) مرا کتاب داده و پیامبر قرار داده است و هر کجا باشم مرا مبارک قرار داده و به نماز و زکات سفارش کرده است.

بنا بر آنچه گفته شد صلاه یا نماز یک حکم واجب الهی در همه ادیان بوده است و همه اقوام انبیای الهی موظف به انجام فریضه نماز بوده اند. و هنگامی که ما از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مسکینان نیکی کنید و با مردم نیکو صحبت کنید و نماز به پا دارید و زکات بدهید، سپس شما سرباز زدید(بقره: ۸۳). اما اهمیت نماز در دین اسلام نسبت به دیگر ادیان الهی را باید همانند شان پیامبر و قرآن در میان پیامبران و کتاب های آنها دانست.